نوشته‌ها

عکاسی صنعتی - فریبرز میرکبیری

قوانین کپی رایت در عکاسی

به بهانه انتشار مقاله من درباره کپی رایت به در خواست مجله تندیس

در این مطلب از سری مطالب آموزش عکاسی وب سایت نگاتیو استودیو به مبحث بسیار مهم کپی رایت در عکاسی پرداخته ایم. بحث کپی رایت (مخصوصا کپی رایت در عکاسی) یکی از مباحث پر دغدغه همیشگی به خصوص برای هنرمندان بوده و هر از گاهی اعتراضات و شکایات برخی از هنرمندان کشورمان را نیز در این باره شنیده ایم و یا حتی شاید خود ما نیز دچار این تجربه ناخوب استفاده دیگران از آثارمان بدون کسب هیچگونه اجازه یی شده باشیم. با توجه به اهمیت بسیار عکس و عکاسی در دنیای دیجیتال و شبکه های اجتماعی و استفاده هر روزه ما از آنها، حق و حقوقمان به عنوان یک هنرمند (یا عکاس) درباره آثار هنری مان تا چه اندازه است و برای حفظ آثارمان چه باید بکنیم؟

به گفته “جیمز ویستلر” یک هنرمند بابت دید خود مزد می‌گیرد و نه بابت اثر خود، پس شروع کار یک هنرمند و اصولا اهمیت یک اثر هنری در ایده آغازین آن نهفته است و مسلما حفظ آن در درجه اول اهمیت قرار دارد. پس کپی رایت هم شامل ایده و هم شامل اثر یک هنرمند می‌شود که این موضوع در کپی رایت در عکاسی نیز صدق میکند. طرح دعوی درباره استفاده از ایده یک هنرمند کاری بسیار دشوار است و عموما موارد اینچنینی تنها زمانی قابل دفاع است که امکان اثبات این موضوع توسط هنرمند با ارائه مدارک و شواهد معتبر وجود داشته باشد.

اما بیشتر شکایات مطرح شده در دادگاه ها عموما به استفاده بدون اجازه آثار هنری برمی‌گردد.

فریبرز میرکبیری

اصولا یک اثر هنری زمانی ارزش پیدا می‌کند که به دید عموم برسد پس ارائه و به نمایش گذاشتن یک اثر هنری توسط هنرمند امری اجتناب ناپذیر است. اما قسمت دشوار کار حفظ تمامیت حقوق معنوی و مالی اثر برای شخص هنرمند است. متاسفانه در کشور ما سابقه کپی کاری از روی آثار و استفاده بدون اجازه آن امری متداول و روزمره است ولی در چند سال اخیر قوانین مربوط به کپی رایت در ایران نیز روز به روز تکمیل تر شده و اکنون این عمل از دید قانون نیز جرم تلقی می‌شود و تبعات مالی و به خصوص کیفری سنگینی به همراه دارد.

قصد من به عنوان یک عکاس توضیح برخی از حقوق عکاسی درباره آثار هنری و یا تجاری است و به همین دلیل ابتدا نیاز است گریزی به روش‌های ارزش گذاری یک عکس از لحاظ جهانی داشته باشیم زیرا که این موارد المان هایی هستند که در صورت طرح دعوی در یک دادگاه می‌توانیم برای ارزش گذاری خسارت عکس هایمان به آنها اشاره کنیم.

اثر شما چه قدر دیده میشود؟

همانطور که در بالا نیز مطرح کردم ارزش یک اثر هنری به دیده شدن این اثر است و هر چه بیشتر دیده شدن یک عکس مسلما می‌تواند باعث افزایش قیمت آن شود و این نکته بسیار مهمی‌ست که در قیمت گزاری یک عکس توسط هر عکاس نیز باید مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال اگر عکس شما قرار است در اتاق یک خانه زده شود که روزی ۴ نفر آنرا می‌بینند مسلما قیمت آن متفاوت از زمانی است که روی یک بیلبورد زده می‌شود و هر روز ۴ میلیون نفر آنرا می‌بینند. (منظور ارزش یک عکس تجاری ست و نه عکس هنری)

مورد بسیار مهم بعدی بازه زمانی مورد استفاده از اثر شماست، استفاده از یک عکس به مدت یک روز، یک ماه و یا یک سال قطعا از لحاظ ارزش گذاری نمی‌تواند یکسان باشد؟ تیراژ چاپ شده از عکس شما نیز بسیار مهم است زیرا تاثیر مستقیم در دیده شدن یک اثر دارد. اگر یک اثر برای چاپ در یک کاتالوگ با تیراژ ۱۰۰ عدد استفاده می‌شود مسلما قیمت آن متفاوت با زمانی است که در یک مجله یا روزنامه با تیراژ بالای صد هزار عدد چاپ می‌شود.

محدوده جغرافیای منتشر شده نیز تاثیر بسیاری در ارزش گذاری یک عکس دارد، استفاده اثر در یک استان یا استفاده آن در کل کشور و یا در چند کشور متفاوت شرایط قیمتی متفاوتی را نیز طلب می‌کند. لازم به ذکر است که در صورت نیاز به تمدید مجدد هر یک از موارد فوق نیز مشتری باید دوباره به صاحب اثر مراجعه نموده و با پرداخت مبلغ آن شرایط جدیدی را جهت استفاده از عکس مورد نظر تعیین کند.

شرایط انتشار یک اثر چیست و در چه حالتی ما امکان اعتراض به انتشار یکی از آثارمان را داریم؟

از لحاظ قوانین بین المللی در بحث کپی رایت در عکاسی ، یک عکاس همیشه به عنوان صاحب اثر تلقی می‌شود (به طور دقیق تر کسی که فایل اصلی یعنی فایل خام عکس را در دست دارد) و حتی پس از فروش یک عکس به مشتری نیز تنها عکاس است که صاحب همیشگی آن است باقی میماند. گرچه به صورت نادر و در موارد بسیار خاص طی یک قرارداد امکان انتقال کلیه حقوق یک عکس به شخص دیگر نیز امکان پذیر می‌باشد. در واقع مشتری در زمان دریافت عکس امکان و مجوز استفاده از آن عکس در یک بازه زمانی خاص و طبق شرایط تعریف شده در قرارداد را پیدا می‌کند و نه چیزی بیشتر از آن. (شرایط ذکر شده در بند های بالا)

تمامی این توضیحات به این معناست که شرایط انتشار و محل و یا رسانه مورد انتشار تنها توسط شخص عکاس تعیین می‌شود و در صورتی که از این شرایط تخطی شود صاحب اثر امکان و اجازه اعتراض و در نهایت شکایت از فرد و یا ارگان مورد نظر را پیدا میکند.


مورد بعدی در بحث کپی رایت در عکاسی، استفاده بدون اجازه از یک عکس، در صورتی است که به قصد تبلیغ و به جهت استفاده تجاری باشد. با توجه به اینکه عموم افراد و شرکت‌ها جهت جذب مخاطب و تبلیغات و برند سازی در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند پس در صورت انتشار یک عکس در شبکه های اجتماعی نیز امکان شکایت کردن برای عکاس فراهم می‌شود. لازم به یادآوریست در صورتی که عکسی را در صفحه شخصی اینستاگرام و یا دیگر سوشال نت ورک ها منتشر می‌کنید حتی اگر با ذکر نام عکاس مورد نظر نیز باشد، چون این عمل بدون اطلاع و اجازه او انجام شده به شخص عکاس امکان اعتراض و در نهایت شکایت از شما را می‌دهد. هر چند که عموما این اتفاق برای اکانت‌های شخصی اتفاق نمیافتد اما در صورت بازنشر بدون اجازه یک عکس توسط یک شرکت، امکان این پی گیری توسط عکاس قطعا وجود دارد و به احتمال قریب به یقین نیز دادگاه به نفع عکاس مورد نظر رای خواهد داد و آن شرکت نه تنها ملزم به پرداخت غرامت می‌شود بلکه شخص مسئول انتشار عکس شامل جریمه‌های دیگر از جمله زندان  نیز خواهد شد.

در واقع استفاده از یک عکس یا یک اثر هنری شخص دیگر تنها زمانی جایز است که استفاده از آن به خلق یک اثر جدید هنری ختم شود که حتی در آن صورت نیز قضاوت درباره اینکه اثر جدیدی خلق شده است یا خیر مسلما به عهده دادگاه و قاضی مربوطه می‌باشد. با توجه به توضیحات بالا و ضمن اینکه قوانین کپی رایت اکنون در ایران نیز قابل اجراست بهتر است از این پس در انتشار و استفاده از عکس های دیگران دقت بسیار کنیم که روزی درگیر تبعات آن نشویم.

نویسنده: فریبرز میرکبیری

کپی رایت و حواشی آن در ایران و جهان

کپی رایت و حواشی آن در ایران و جهان

این مطلب از سری مقالات آموزش عکاسی توسط فریبرز میرکبیری در وبسایت نگاتیو استودیو به مبحث کپی رایت و حواشی آن در ایران و جهان اختصاص داده شده است. کپی رایت موضوعی است که تمامی افرادی که اقدام به خلق اثری به هر شکل میکنند با آن ممکن است مواجه شوند که این مورد برای عکاسان و در دنیای عکاسی میتواند بیشتر هم رخ دهد و در واقع ملموس تر باشد. در رابطه با اعتراضات شادی قدیریان و آرش عاشوری نیا به استفاده بدون مجوز از آثارشون بد ندیدم که گریزی به بحث کپی رایت داشته باشم.

در اولین سمینار عکاسی فشن که آذر ماه سال 92 در مشهد داشتم با توجه به شرایط پیش آمده که بسیاری از روسای انجمن عکاسان کشور رو دور هم جمع کرده بود و استقبال بسیاری از دوستان عکاس به نظرم بهترین زمان برای مطرح کردن بحث کپی رایت بود و این رو توی صحبتهای اون روز مطرح کردم و از مسئولان و دوستان عکاس خواستم که در این مورد با مشتری هاشون صحبت کنند و در صورت امکان اون رو توی قراردادهاشون بگنجونن، در اینجا اشاره مجددی به اون میکنم.

فریبرز میرکبیری - اولین سمینار تخصصی عکاسی مد و فشن در ایران

فریبرز میرکبیری – اولین سمینار تخصصی عکاسی مد و فشن در ایران

در مورد اختلاف پیش اومده برای آرش عاشوری نیا در روزنامه شرق باید به یک قانون جهانی کپی رایت اشاره کنم که میگه در صورتی که از اثر یک هنرمند برای خلق و ایجاد یک اثر هنری جدید استفاده بشه که جنبه تبلیغاتی و بازرگانی نداشته باشه و دلیل اون صرفا هنری باشه این مورد شامل قانون کپی رایت نمیشه. که البته لازم به ذکره که در مورد اختلاف پیش آمده چنین اتفاقی نیفتاده و مستقیما خود عکس کپی شده و اینکه احتمالا در نهایت جنبه تجاری و تبلیغاتی رو برای روزنامه داشته.

در مورد قیمت گذاری روی عکس های شما چند مورد هست که بهتره از حالا به بعد بهش توجه کنید.

مهم ترین معیار برای قیمت دادن به مشتریانتون در نظر گرفتن مورد استفاده از عکس شماست، مثالی که همیشه میزنم اینه در صورتی که مشتری شما میخواد عکسی داشته باشه که اون رو توی دفتر خودش به دیوار بزنه که ممکنه روزی 4 نفر اون رو ببینن و یا عکسی نیاز داره که روی یک بیلبورد زده بشه که روزی 4 میلیون نفر اون رو میبینن مسلما باید تفاوت قیمتی بین دو عکس وجود داشته باشه. قیمت عکس شما بر اساس میزان دیده شدن عکس شما تعیین میشه و اصولا اعلام یک نرخ مشخص بابت هر فریم عکس یکی از مسخره ترین روشهای قیمت گذاریه که تا بحال دیدم.

مورد بعدی که در قیمت گذاری روی عکس شما بسیار مهمه تعداد نسخه هاییه که قراره از عکس شما چاپ بشه. اگر قراره از عکس شما برای ساخت یک کاتالوگ استفاده بشه که تیراژ اون 1000 عدد خواهد بود مسلما دستمزد شما باید متفاوت از زمانی باشه که عکستون قراره برای تبلیغ در یک مجله با تیراژ 40.000 عدد چاپ بشه.

فریبرز میرکبیری - اولین سمینار تخصصی عکاسی مد و فشن در ایران

فریبرز میرکبیری – اولین سمینار تخصصی عکاسی مد و فشن در ایران

موضوع مورد اهمیت بعدی میزان زمان استفاده از عکس شما توسط مشتریه، این به این معنیه که شما باید مورد استفاده از عکس خودتون رو کاملا دقیق بدونید اینکه عکس شما قراره برای کاتالوگ شرکتی فقط برای یک فصل استفاده بشه و یا اینکه قراره به مدت یک سال مورد استفاده قرار بگیره المان مهمی برای تعیین قیمت عکسه.

لازم به اشاره است که هر کدوم از موارد فوق که نیاز به تمدید تاریخ و یا استفاده از عکس در جای دیگری غیر از موارد اشاره شده رو در بر بگیره مشتری رو موظف میکنه به شما مراجعه کنه و بابت اون تمدید تاریخ به شما پرداخت مجدد داشته باشه.

این چند مورد، موارد اصلی هستند که خواهش میکنم برای قیمت گذاری هاتون حتما بهشون دقت کنید و خواهشا حتی اگر مطمئن هستید مشتری شما این موارد رو قبول هم نمیکنه حتما عنوانش کنید و بگذارید که گوش مشتری ها و شرکتها کم کم با این مقوله آشنا بشه، مطمئن باشید که مشتری همیشه میخواد هزینه کمتری بابت کارهاش بپردازه و این وظیفه من و شماست که از حق خودمون و هم صنفی هامون حمایت کنیم و امیدوار باشیم که انجمن عکاسان هم مثل برخی انجمن های دیگر روزی تصمیم به مصوب کردن قوانینی از این قبیل بگیره و بلکه لیست قیمتی که به عنوان مرجع برای دوستان عکاس ارائه میکنه بر اساس هر فریم ایکس تومان نباشه.

نویسنده: فریبرز میرکبیری

پ.ن: زمانی که چند سال پیش درباره موضوع کپی رایت نوشتم فکر نمیکردم که همین اتفاق برای خودم هم بیفته و متاسفانه با وجود پی گیری های وکیل من به نتیجه ای نرسه. جزئیات بیشتر را در این لینک میتوانید مشاهده نمائید.

نگاتیو استودیو تلاش میکند تا فرهنگ صحیح و اصول فنی و روز جهان در ارائه خدمات عکاسی حرفه ای به مشتریان را ترویج نموده تا در کشور ایران نیز شاهد افزایش کیفیت و نحوه ارائه خدمات عکاسی همگام با استانداردهای جهانی آن باشیم و از سبک های سنتی منسوخ شده بتوانیم کم کم فاصله بگیریم.